Bart Tromp in 1995
(Foto NRC Handelsblad, Vincent Mentzel)

Bart Tromp is dood. Een hartstilstand overviel hem toen hij 62 was.

Marc Chavannes schrijft zaterdag (30/6) in de NRC een sympatieke necrologie. Bart was een 'hartstochtelijk realist (link, digitale editie (€)). Frank Vermeulen van de Haagse PvdA-website, waar Bart lange jaren onderdak vond voor zijn archief van columns en commentaren, verzet zich, evenals Chavannes tegen de simpele karakterisering "PvdA-ideoloog".

Bart Tromp was meer dan een leverancier van partij-ideologie, meer dan 'n "lastpak" (Wouter Bos) en meer dan een lid van de selecte club Hollandse columnschrijvers. Hij was ook meer dan zo maar een lid van de ven selecte gemeenschap van internationaal-militaire commentatoren die Nederland kent. Hij was briljant, bij vlagen geniaal en een benijdenwaardig stylist. Maar hij kon ook een onaangenaam en arrogant mens zijn. Dat werd minder, naarmate hij ouder werd, maar toch...

Ik leerde hem in de laatste hoedanigheid kennen in de zestiger jaren. Ons idealisme, onze hyperbolen, waren hem een gruwel. Hij heeft soms ongelijk gekregen, want we veranderden veel (maar niet genoeg), wat eerder onbeweeglijk leek. Maar vaker, ik erken het, bleek wat hij zei in polemieken en Marx-kritieken, juist. In de tweede helft van de zeventiger jaren, begonnen onze wegen zich te kruisen, via boeken en artikelen. Bart Tromp keerde zich vlijmscherp tegen de PvdA als "aktie-partij", meegesleurd door oppervlakkige demagogen met een nostalgie naar de gemiste kansen van 1968. Ook mij leek dat, sadder and wiser na het metro-débacle van 1975 in Amsterdam, een slecht idee. Ik sprak erover met Tromp's vriend en bewonderaar Joop van den Berg (Eerste-kamerlid). Ik was toen (en voelde me) om een aantal redenen machteloos en outcast in die tijd - vond slechts bemoediging in het fatsoen, waarmee Tromp en anderen solidariseerden met mij als slachtoffer van politiek opportunisme.

Tromp nam wèl de handschoen op en werd als "rechts" verketterd. Idem ditto wat de kruisraketten-crisis van de tachtiger jaren betrof, maar daar bevonden we ons weer aan twee tegengestelde kanten van de barrikaden. Bart Tromp ontwikkelde zich tot autoriteit wat betreft de Nederlandse buitenlandse- en veiligheidspolitiek. Voor afstuderen en promoveren nam hij lang de tijd. Na de schok van Srebrenica (1995) was hij in staat, om anders dan vele anderen in zijn tak van sport, de realistische consequenties te trekken uit de gebleken Nederlandse onmacht en te hoge pretenties op het wereldtoneel. Kosovo (1999), Irak (2003) en Afghanistan (2005) waren hem, in toenemende mate, een stap te ver.

Na 2002 (Fortuyn), kwamen we direct in contact, via zijn toenmalige assistent, publicity-agent en homme-à-faire-tout, Willem Minderhout. We wisselden mails over de beste manier om de fall-out van de Fortuyn-crisis onschadelijk te maken. We deelden de schrikbarende ontdekking, dat, onder Bush, Cheney en Rumsfeld, de NATO verwerd tot een simpele recruteringsinstantie voor hulptroepen voor de neoconservatieve "grand-design" van een "Amerikaanse 21ste eeuw".

Ik moet er wel even haastig aan toevoegen, dat Tromp nooit mijn tegenwoordige idee van een sterk Europa als tegenwicht tegen de Amerikaanse (maar ook Russische-, Chinese- en andere) ambities deelde. Toch nog altijd de dromer tegenover de "hartstochtelijke idealist". Tromp's gooi naar het PvdA-voorzitterschap in 2002/03 had mijn steun, maar twijfel bleef over z'n vermogen tot teamspelerschap.

Door Bart Tromp's verdwijnen, ontstaat een grote leegte. In de PvdA-politiek zullen weliswaar Timmermans en Koenders veel van zijn ideeën voortzetten. Op de universiteit zal een andere realist, minder hartstochtelijk, Koen Koch, voortwerken in zijn geest. Maar de hartstocht, de intellectuele moed, heeft een harde slag gekregen. Door Bart's verscheiden, zal de strijd tegen een verdere Nederlandse inschakeling in de perfide Afghanistan-politiek, moeilijker zijn.

Enfin, zoals mijn grootste Antilliaanse vriend zei: "Je moet roeien met de riemen die je hebt!" (Uitspreken met Caraïbisch accent!) Daar zit "moeten" in: Je moet doorgaan. En veel, heel veel, "hartstochtelijk realisme": Niet omkijken, geen excuses zoeken, maar niet nalaten, wat je hart en je verstand je ingeeft.

OK. We gaan verder!